Sint-Ursulakerk

De beschermde, neogotische Sint-Urusulakerk van Lanaken werd gebouwd in de periode 1860-64, ter vervanging van de kerk uit 1740 die te klein én bouwvallig geworden was. Architect was Jaminé.
De driebeukige kerk heeft een verhoogde dwarsbeuk en koor. Alle ruimten zijn overspannen door slanke kruisribgewelven.

Het acanthusbladerwerk dat de pijlers bekroont, komt ook voor in de sluitstenen van de gewelven. Met een opmerkelijk gevoel voor ruimtelijke wisselwerking is het koor aan weerzijden geflankeerd door een koorkapel (O.L.Vrouw- en St.-Jozefkapel).
Uit erkentelijkheid voor de bouwheer, pastoor Smeyers, prijkt er boven de ingang een basreliëf waarop Smeyers de bouwplannen ontvangt van de heilige Ursula. 
Koning Leopold I kwam bij de voltooiing van de kerk op bezoek en schonk bij deze gelegenheid een glasraam.

Glasramen

In de absis van het koor bevinden zich drie glasramen uit het Brusselse atelier Capronnier, waarvan er één geschonken werd door koning Leopold I ter herinnering aan zijn bezoek aan de kerk in 1864. In het zuidelijk transept bevindt zich een glasraam uit het oudste atelier Nicolas van Roermond.

Het stelt de aanbidding van het H. Sacrament voor en werd in 1875 geschonken door Karel Loomans, rector aan de Universiteit van Luik. Aan de overkant siert een grisailleraam het noordelijk transept. De overige ramen in beide transepten zijn ontworpen door F. Pluys uit Mechelen. De ramen in de zijbeuken en het doksaal daarentegen komen uit het atelier Janssen-Stalins van Antwerpen, zoals trouwens ook de glasramen in het koor die de drie ‘Capronniers’ flankeren. Het is een processie van heiligen, vier in elke travee. Her en der ontdekt men in het maaswerk het blazoen van de familie die het glasraam betaalde.

Orgel

De orgelkasten op het doksaal zijn harmonisch en ruimtelijk geïntegreerd aan weerszijden van de open spitsboog die uitzicht biedt op het hoger geplaatst glasraam. Het orgel werd ontworpen door de Brusselse orgelbouwer Pierre Schyven.

Meubilair

Het meeste meubilair is afkomstig uit het atelier Janssen-Hoeken uit Sint-Truiden: het hoofdaltaar, de zijaltaren, 2 biechtstoelen, de orgelkasten en de communiebank die getransformeerd werd tot altaartafel en credenstafels. 
Waarschijnlijk komt de preekstoel uit hetzelfde atelier, een geschenk van dhr. Paulissen, toenmalige voorzitter van de Kerkfabriek.
Op het hoofdaltaar bevindt zich een houten retabel met gepllychromeerde en deels vergulde beelden (Christus, Petrus en Paulus)

Muurschilderingen (± 1870)

In de vroegere doopkapel, nu ingericht als ruimte voor gebed en weekkapel, werden tijdens de restauratie originele muurschilderingen ontdekt. In de hoge smalle nis staat Maria afgebeeld. In de boog van de nis zijn de zeven sacramenten afgebeeld, elk in een apart cartouch. Op de muren zijn sjabloontekeningen aangebrachte die herinneringen oproepen aan de H. Ursula.
De muurschilderingen op het priesterkoor, aangebracht door de Hasseltse kunstenaar Godfried Guffens, stellen naast de 4 evangelisten, ook 4 profeten en 4 kerkvaders voor. Deze versterken de feestelijkheid en de figuratieve rijkdom van het koor, mede dankzij ook de fijne patronen van de koorvloeren met hun genuanceerd koloriet.

Kruisweg

In 1898 werd de prachtige kruisweg van Jan Willem Rosier plechtig ingewijd. Op veertien doeken van 1,20m bij 0,60m borstelde deze Lanakense zoon het lijden van Christus. Tussen de vele figuranten ontwaren we zelfs zijn vrouw en beide dochters als de wenende vrouwen. Peeters, de schoonzoon van architect Jaminé, plaatste de doeken in een mooie neogotische lambrisering met twee geïntegreerde biechtstoelen.

Varia

In het noordelijk transept bevindt zich de hardstenen grafsteen van Hendrik de Merode en zijn echtgenote Francisca van Brederode. De echtelingen zijn liggend afgebeeld met hun kwartierstaat (familiewapens). 
Op het priesterkoor bevindt zich een schrijn met relieken van de H.-Ursula en op de scheiding van koor en transept een Romaanse doopvont in hardsteen uit de veertiende eeuw.
In het kader van de restauratie werden er nieuwe meubels gemaakt voor het koorgedeelte. Deze zijn bijzonder kunstzinnig en met een rijke symboliek. Het altaar steunt bijvoorbeeld op 12 kleine pijlers, verwijzend naar de 12 apostelen.

De St.-Ursulakerk bezit een mooie stijleenheid en werd mede daarom op de lijst van beschermde gebouwen geplaatst.

Meer info over de restauratie van de Sint-Ursulakerk van Lanaken-Centrum