Christenen en politiek

… In deze tijd waarin het wantrouwen in politici, in het politieke bestel en in de democratie toeneemt, moeten christenen durven om een ander verhaal te vertellen over de liefde voor de politiek, anders blijft enkel een verhaal van opgekropte vijandige gevoelens en haat over.

Die liefde voor politiek mag echter niet steunen op eigenbelang, maar is wezenlijk sociaal, want het is ‘een roeping om broederlijkheid en solidariteit te stichten’. Politiek engagement begint dan ook bij het geraakt zijn door het leed van medemensen, dat ons in beweging zet om de samenleving te veranderen. Dat vergt bewuste keuzes en moed om vaak tegen de stroom in te gaan.

Politieke liefde is ook een geneesmiddel tegen sociale eenzaamheid. Want zij is gericht op het verbinden en participatief betrekken van mensen, in het bijzonder van de meest kwetsbaren en stemlozen. Dat verbinden van mensen kan niet zomaar van bovenaf opgelegd worden, maar moet ook van onderuit gestimuleerd worden. En laat dat nu een wezenlijk onderdeel zijn van de opdracht de Kerk. Daarbij mogen we ons in onze superdiverse samenleving niet laten afschrikken door verschillen tussen mensen, maar kunnen we die net aangrijpen om onze menselijkheid te verdiepen. Volgens paus Franciscus is diversiteit dan ook geen bedreiging, maar een historische kans. Populistische partijen en politici daarentegen proberen juist stemmen te winnen door mensen en groepen tegen elkaar uit te spelen, bijvoorbeeld ‘christenen’ tegen ‘moslims’. Soms worden zelfs christelijke symbolen vanuit politieke hoek misbruikt als een wapen tegen mensen en groepen met een andere culturele achtergrond.

… Aan het begin van de 21ste eeuw lijkt religie een veelbesproken terugkeer te kennen. Deze terugkeer wordt door velen als een ‘maatschappelijke verrassing’ beleefd. Niet iedereen is gelukkig met deze ontwikkeling. De verdedigingsreactie om de verworvenheden van de Verlichting en van de rede veilig te stellen kon dan ook niet uitblijven. Het debat over scheiding van ‘kerk en staat’, ‘moskee en staat’ of ‘geloof en overheid’ is actueler dan ooit. De meningen zijn verdeeld en het debat over hoofddoeken is een politiek symbooldossier bij uitstek geworden. In Frankrijk bijvoorbeeld werd de exclusieve neutraliteit van de staat – bekend onder de Franse term laïcité’ – zeer heftig en principieel verdedigd. Een wettelijk verbod op hoofddoeken in het onderwijs in Frankrijk was het resultaat.

Ook al verbieden we de hoofddoek, geloof en religie zijn niet langer meer afwezig in de publieke ruimte. De publieke ruimte is een verzamelnaam voor drie soorten van openbaarheid in de samenleving: de staat, de politieke samenleving en de burgerlijke samenleving.

Als we ons beperken tot de politieke samenleving, dan is er waarschijnlijk een dubbele beweging nodig. Enerzijds moet in het publieke en politieke debat ruimte geschapen worden voor de religieuze argumentatie en de gelovige redelijkheid omtrent maatschappelijke standpunten en stellingnamen. Want in een democratie mag men niet bij voorbaat religieus geïnspireerde en gemotiveerde maatschappelijke opties uitsluiten. Anders zouden grote groepen van mensen, zoals overtuigde christenen en moslims, uit het democratisch debat gesloten worden. Dit is tegenstrijdig aan wat een open democratische discussie behoort te zijn.

Anderzijds moet er van de kant van religies ook openheid zijn tot reële dialoog met andersdenkende, andersgelovigen en niet-gelovigen. Er moet ook bij hen een vertrouwen zijn in – en geen afwijzing van – het politieke democratische debat. Hierbij is de bereidheid om naar elkaar te luisteren het belangrijkste. Al te vaak is een debat enkel een afwisseling van monologen en wordt er geen moeite gedaan om het standpunt van de ander grondig te begrijpen. Inderdaad, veel te vaak luistert men enkel om te kunnen antwoorden en niet om te kunnen begrijpen. De absoluutheid van de eigen waarheidsaanspraken kan enkel doorbroken worden door ze in relatie te brengen met de waardevolle inzichten van anderen. De kwaliteit van de relatie is hierbij cruciaal. Want verdraagzaamheid en openheid voor het politieke standpunt van anderen hebben evenveel met liefdevolle menselijke relaties te maken, als met het verwerven van nieuwe redelijke inzichten. Ook in de politiek bestaat de kunst erin om ‘het weten van het hart’ in harmonie brengen met ‘het weten van het verstand’.

… Hierbij moet er vervolgens een speciale aandacht zijn voor de armen en voor mensen die zich aan de rand van de samenleving bevinden. M.a.w. aan wie komt het gemeentebeleid op de eerste plaats ten goede? Zijn dit de meest zwakken en kwetsbare in de gemeente? Zijn de diensten en voorzieningen die het beleid schept toegankelijk voor alle mensen? Hoe worden inwoners verder geholpen, als zij het financieel moeilijk hebben? Of speelt op gemeentelijk beleidsvlak het bekende Matteüseffect, waarbij de rijken rijker worden en de armen armer? ‘Want aan ieder die heeft, zal gegeven worden, zelfs in overvloed gegeven worden; maar wie niet heeft, hem zal nog ontnomen worden zelfs wat hij heeft.’ (Mt. 25,29)

De aarde en de goederen van de aarde behoren immers allen toe. Zij hebben een universele bestemming. Daarom moet zelfs een gemeentebeleid een openheid hebben ten aanzien van de gehele wereld. Zulk een openheid stelt het beleid voor heel concrete vragen: ‘Jumeleren wij enkel met steden uit economisch sterke regio’s in de wereld of ook met een straatarm dorp in Afrika? Ondersteunen we de 11.11.11. – campagne? Wat is het gemeentelijk beleid ten opzichte van vluchtelingen en migranten in ons midden?’ Want migranten en vluchtelingen brengen de gehele wereld heel concreet ons dorp binnen. Eenzelfde soort vragen kan ook gesteld worden aan het Vlaamse, federale of Europese beleidsniveau.

Deze oriëntatiepunten veronderstellen ook een goede politieke cultuur. Waarbij de politieke macht steeds de vorm moet aannemen van dienstbaarheid en niet van overheersing. En waarbij overleg en dialoog centraal staan.

Ten slotte geeft het christelijk geloof hoop aan het leven. Deze hoop doorbreekt fundamenteel elk negativisme en pessimisme, ook omtrent de politiek. Want christenen leven vanuit de zekerheid dat God niets wat er aan liefde, goedheid en gerechtigheid gebeurt verloren zal laten gaan. Deze hoop is de basis voor een positief stemgedrag. Omwille van hun bezorgdheid omtrent de toekomst en het goede samenleven van medeburgers blijven christenen oog hebben voor een degelijk politiek beleid, voor goede politici en voor sociale programmapunten. Dit alles bepaalt het politieke handelen van christenen tot en met in het stemhokje op 9 juni en op 13 oktober.

… Politici kunnen de problemen en de zorgen van mensen maar ten gronde kennen en begrijpen als zij bereid zijn om echt te luisteren. Goede oplossingen en doordachte wetsvoorstellen kunnen maar groeien als politici daadwerkelijk in overleg treden met allerhande groepen van mensen: wijkbewoners, actiegroepen, verenigingen, jongerengroepen, vakbonden… Overleg lukt maar in een klimaat van gehoorzaamheid. Men wil blijven horen wat de andere te vertellen heeft, ook al verschilt men grondig van mening.

Wil men een aantal samenlevingsproblemen oplossen dan is de politicus genoodzaakt om op een creatieve manier naar compromissen te zoeken. Zo werkt de politiek nu eenmaal. Heel vaak wordt een compromis afgeschilderd als een vorm van koehandel. Soms is dit ook zo. Maar een goed compromis is ook een vorm van bescheidenheid. Men aanvaardt dat men niet zelf de volle waarheid en wijsheid in pacht heeft. Maar dat in de standpunten en inzichten van de politieke tegenstander ook wijsheid zit. Alleen extreme partijen en politici, hetzij ter linkerzijde, hetzij ter rechterzijde, pretenderen de volle wijsheid in pacht te hebben. Extremisme is steeds een vorm van hoogmoed en leidt vroeg of laat tot onverdraagzaamheid, soms zelfs tot geweld.

Tot slot is het verrichten van goed wetgevend werk in een media-samenleving een onbaatzuchtige karwei geworden. Politici doen het opdat het samenleven van mensen erop vooruit zou mogen gaan. Electoraal is dit dikwijls minder interessant, want het levert niet onmiddellijk veel stemmen op, ook al heeft een politicus die stemmen nodig om de volgende keer verkozen te worden. Een Tv-optreden van een politicus in een of ander spelprogramma levert bijvoorbeeld meer stemmen op, dan het steken van veel tijd in goed wetgevend werk. Daarom zouden we des te meer respect moeten tonen voor politici die hun dossiers grondig kennen en onderbouwde wetsvoorstellen indienen.Het in overleg treden van politici met allerlei groepen, het zoeken naar een maatschappelijk breed gedragen compromis of het oprecht proberen goed wetgevend werk te verrichten mogen christenen duiden als politieke macht die dienstbaar wordt. Het is onze stem waard op 9 juni en op 13 oktober 2024.

… Het is aan de politiek om hierin, na breed overleg, knopen door te hakken. Hierbij zal ze de verschillende (huidige en toekomstige) belangen moeten afwegen met het oog op het algemeen welzijn van een zo groot mogelijke groep. Een zorgvuldige politieke afweging waarbij verkozenen rekening houden met de verschillende belangen frustreert altijd de afzonderlijke belangengroepen. Want de verschillende belangengroepen kunnen dan nooit voor hun groep het onderste uit de kan halen. Bijgevolg wordt het beleid door hen maar al te vaak ervaren en voorgesteld als onvoldoende en niet vergaand genoeg.

In onze huidige samenleving wordt er heel veel belang gehecht aan veiligheid. Het is de opdracht van de politiek om het geweld in toom te houden en te beheersen. De politiek kan niet alle geweld in een samenleving voorkomen. Want geweld is aanwezig in het hart van de menselijke bestaansconditie.

Geheel onverwacht kan geweld in nieuwe vormen opduiken in een samenleving. Overal waar geweld opduikt, bijvoorbeeld in de vorm van criminaliteit, verkeersagressie, supportersgeweld of uitbuiting, is het de opdracht van de politiek om maatregelen te voorzien om dit geweld in toom te houden. Zo zal bijvoorbeeld de politiek nooit drugs en drugsgeweld volledig uit de wereld kunnen wegbannen, maar het blijft haar opdracht om een ontradingsbeleid tegenover drugs te voeren.

In het klimaat- en milieudebat staat de zorg voor de toekomstige generatie centraal, zelfs voor zij die vandaag nog niet geboren zijn. Het is ons aller taak om een leefbare wereld te garanderen aan hen die na ons komen. In het klimaatdebat vraag Paus Franciscus een bijzondere aandacht voor armen en de armste landen in de wereld. Vaak hebben klimaatsveranderingen het meest negatieve effect op hun bestaansinkomen.Politici zullen maar op een geloofwaardige wijze aan de vier bovenstaande opdrachten kunnen werken als zij zelf integer blijven handelen door het algemeen belang steeds te stellen boven persoonlijke ambitie en door elke vorm van corruptie in hun midden te weren.

… 6. ga zelf stemmen

Er zijn duizenden redenen te vinden om niet te gaan stemmen. Er is altijd één reden om wel te gaan stemmen, namelijk: de eigen wil. Kies dus zelf ervoor om te gaan stemmen. Naast een wettelijke stemplicht, opgelegd door de overheid, is er ook een morele stemplicht of burgerplicht. Deze morele stemplicht is een oproep van het eigen geweten, om via democratische besluitvorming, op te komen voor medeburgers.

7. neem een spiekbriefje mee in het stemhokje

Laat je stem niet afhangen van het moment in het stemhokje noch van je gemoedstemming op dat moment. Een spiekbriefje is hierbij een gemakkelijk hulpmiddel. Op voorhand kan je rustig en weloverwogen bepalen op welke partij je stemt en welke politici jouw voorkeurstem krijgen.

8. stem op de minst slechte partij of politicus

Sommige mensen willen een ‘proteststem’ of een ‘foertstem’ uitbrengen. Omdat ze elk geloof in de politiek verloren hebben of omdat ze vinden dat politici alleen maar zakkenvullers zijn. Zelfs als je ontevreden bent over de politiek en vindt dat er geen goeie politici zijn, dan kan je nog altijd stemmen op de minst slechte partij of minst slechte politicus.

9. moedig jongeren aan om te gaan stemmen

Woorden wekken, voorbeelden strekken. Ga zelf stemmen, dan is je oproep tot jongeren om ook te gaan stemmen des te geloofwaardiger. Geef deze flyer door aan jongeren en vraag naar hun mening of zienswijze. 

10. stem positief

Als je één of meerdere van de bovenstaande geboden in acht neemt, dan werk je mee aan een positieve samenleving. En is jouw stem positief!