Wijze koningen | weekend 2-3 januari

Want wij hebben zijn ster in het oosten gezien en zijn gekomen om Hem onze hulde te brengen.” Toen koning Herodes dit hoorde, werd hij verontrust en heel Jeruzalem met hem. Hij riep alle hogepriesters en Schriftgeleerden van het volk bijeen en legde hun de vraag voor, waar Christus moest geboren worden. Zij antwoordden hem: “Te Betlehem in Juda. Zo immers staat er geschreven bij de profeet: En gij, Betlehem, landstreek van Juda, gij zijt volstrekt niet de geringste onder de leiders van Juda, want uit u zal een leidsman tevoorschijn treden, die herder zal zijn over mijn volk Israël.”

Toen ontbood Herodes in het geheim de Wijzen en vroeg hun nauwkeurig naar de tijd waarop de ster verschenen was. Daarop zond hij hen naar Betlehem met de opdracht: “Gaat een zorgvuldig onderzoek instellen naar dat Kind en wanneer gij het gevonden hebt, bericht het mij dan, opdat ook ik het hulde kan gaan brengen.” Na de koning aangehoord te hebben vertrokken zij. En zie, de ster die zij in het oosten gezien hadden, ging voor hen uit totdat zij boven de plaats waar het Kind zich bevond stil bleef staan. Op het zien van de ster werden zij vervuld van overgrote vreugde. Zij gingen het huis binnen, zagen er het Kind met zijn moeder Maria en op hun knieën neer vallend betuigden zij het hun hulde. Zij haalden hun schatten tevoorschijn en boden het geschenken aan: goud, wierook en mirre. En in een droom van Godswege gewaarschuwd niet meer naar Herodes terug te keren, vertrokken zij langs een andere weg naar hun land. (Mattheüs 2,1-12)

De drie koningen blijven tot de verbeelding van mensen spreken: niet alleen tot de verbeelding van kinderen, maar ook van de volwassenen. De handel en wandel van koningen, prinsen en prinsessen blijft ook nog in onze tijd veel interesse opwekken. De schandaalpers leeft ervan. 

Toch is er met die koningen van het kerstverhaal iets speciaals aan de hand. Deze drie mannen worden in de volkstraditie koning genoemd omdat ze ‘koninklijke geschenken’ bij zich hadden voor dat pasgeboren kindje: goud, wierook en mirre. Maar daar houdt dan ook de vergelijking met koningen op. 

In het evangelie worden deze drie mannen niet koning, maar wijzen genoemd: wijzen uit het oosten. Vandaag wordt het oosten spontaan niet in verband gebracht met wijsheid, maar eerder met onverdraagzaamheid, extremisme en geweld. Toch kwamen uit het oosten de wijzen. Waarom beschouwt men doorheen de eeuwen deze drie mannen als ‘wijzen’?

Vooreerst zijn het mannen vol vertrouwen. Omwille van hun vertrouwen worden ze wijs genoemd. Zij vertrouwden op een ster of eerder op een teken aan de hemel. Hun vertrouwen had meer te maken met een gelovig verwachten, dan met wetenschappelijke sterrenkundige berekeningen. Zij verwachten gelovig een nieuwe koning, die van Godswege zou komen en die als een herder over het land zou regeren. Deze hoop werd bevestigd door een nauwkeurig onderzoek van de Joodse Schriften. Want, zo zeiden de schriften en Schriftgeleerden, in Bethlehem zou een leidsman geboren worden die herder zou zijn over het huis van Israël. Terwijl de drie wijzen hoopten, begon koning Herodes te wanhopen. Hij wilde zijn macht met niemand delen. 

De wijsheid van de drie mannen kwam vervolgens vooral tot uiting toen ze eenmaal de stal gevonden hadden waar het kind zich bevond. Zij waren helemaal niet teleurgesteld om een kleine baby te vinden in een heel armoedig gezin. Dit getuigt juist van grote wijsheid. De drie wijzen konden immers het meest grote in het meest kleine zien. Een kleine kwetsbare baby was de gestalte waarin God zich aan de mensheid wilde openbaren. Het kleine, het eenvoudige, het bescheidene, het dienstbare, het kinderlijke, het machteloze zijn de plaatsen bij uitstek waar het meest goddelijke zich openbaart. Alleen eenvoudige en wijze mensen verwachten Gods openbaring op zulke plaatsen. De hoogmoedige heeft hiervoor geen oog. 

Tot slot kiezen de drie wijzen om het zwakke kindje te beschermen. Ze keren niet terug naar de machtige koning Herodes, die vanuit zijn machtshonger, elke tegenstand wilde onderdrukken en breken. Ook al moest Herodes hiervoor zelfs kinderen vermoorden. De wijzen beseffen maar al te goed dat men met zulke machthebbers nooit op een akkoordje mag gooien. Daarom keren ze via een andere weg naar hun land terug.

Vertrouwen op God, in het meest kleine het meest grote zien en de meest zwakke mens in bescherming nemen; dit is de levenshouding van de drie wijzen. Daarom worden de drie koningen ‘wijzen’ genoemd.

Goede God, schenk mij de wijsheid van de drie koningen. Doe mij vertrouwen op u. Laat me in het meest kleine jouw grootsheid zien, opdat ik aan de meest zwakke medemens bescherming mag bieden. Amen.