Onderdanig | weekend 21-22 augustus

Vrouwen, weest onderdanig aan uw man als aan de Heer. Want de man is het hoofd van de vrouw, zoals Christus het hoofd is van de kerk. Hij is ook de verlosser van zijn lichaam, maar zoals de kerk onderdanig is aan Christus, zo moet ook de vrouw haar man in alles onderdanig zijn. Mannen, hebt uw vrouw lief, zoals Christus de kerk heeft liefgehad: Hij heeft zich voor haar overgeleverd  om haar te heiligen, haar reinigend door het waterbad met het woord. (Efeziërs 5,21-26)

‘Vrouwen, weest onderdanig aan uw man als aan de Heer.’ Kan en mag zulk een tekst op de dag van vandaag nog voorgelezen worden in de kerk? Is deze tekst in de loop van de geschiedenis niet veel te vaak gebruikt om de vrouwen ‘onderdanig’ te houden? Laten we maar meteen toegeven: ja, de tekst van Paulus is in de geschiedenis vaak misbruikt om een mannelijk rollenpatroon te bevestigen waarbij de vrouw in een positie werd geduwd van onderdanigheid en gehoorzaamheid aan de man die het ‘gezinshoofd’ was. Zo’n visie op het huwelijk heeft vandaag alle geloofwaardigheid verloren, en terecht. 

Maar misschien moeten we ons oordeel over Paulus nog even opschorten en zijn woorden nog eens van naderbij bekijken. Want de Kerk roept altijd op om Bijbelteksten te interpreteren. Dat veronderstelt dat we ze eerst lezen en begrijpen vanuit de tijd waarin ze zijn ontstaan en dat we vervolgens zoeken of en hoe we ze kunnen actualiseren en vertalen naar onze tijd. Laten we dat eens proberen doen met de woorden van Paulus.

In de tijd van Paulus wordt een familie altijd geleid door een ‘pater familias’, de huisvader die het gezag voert over alle leden van het gezin: zijn vrouw, de kinderen en ook de slaven. De echtgenote van het gezin heeft in die context niet veel rechten. Ze moet inderdaad vooral luisteren. Het is de huisvader die de gang van zaken in de familie bepaalt.

Maar wat schrijft Paulus vervolgens? Hij zegt dat de christenen, als zij huwen, zich voor hun omgang met elkaar anders moeten gedragen. Man en vrouw moeten zich spiegelen aan de houding van Jezus tegenover de mensen. Zoals Jezus de mensen helemaal heeft liefgehad en zich helemaal aan hen gegeven heeft: zo moeten de man en de vrouw in het huwelijk zichzelf helemaal aan elkaar geven. 

Het revolutionaire in die visie is niet wat Paulus zegt over de taak van de vrouw, maar over de opdracht van de man. Hij schrijft: ‘Mannen, heb uw vrouw lief zoals Christus de Kerk heeft liefgehad.’ Dat wil zeggen: mannen, beschouw uw vrouw niet als uw bezit, speel over uw vrouw niet de baas, maar bejegen haar met liefde en eerbied! En het gehoorzamen aan je partner, het jezelf ten dienste stellen van je partner: dat is niet alleen een opdracht voor de vrouw, het is evenzeer een opdracht voor de man! Dat is in Paulus’ tijd nieuw en revolutionair!

Deze wederkerige gehoorzaamheid aan elkaar staat vandaag nog altijd centraal in de opvatting van de Kerk over het huwelijk. Als een man en een vrouw met elkaar trouwen, dan moeten ze dat doen uit vrijheid en dan worden ze geroepen om elkaar ‘onderdanig’ te zijn. Want in wederzijdse dienstbaarheid bloeit de huwelijksliefde open.

Goede God, in alle omstandigheden moeten christenen elkaar liefhebben en elkaar dienen, in de brede samenleving, maar ook in het huwelijk. Schenk ons daarom de dienende liefde die Jezus ons heeft voorgeleefd, toen Hij tijdens het laatste avondmaal de voeten van zijn leerlingen. Amen.