De intenties van het hart | weekend 11-12 februari

En wie tot zijn broeder zegt: nietsnut, zal strafbaar zijn voor het Sanhedrin, en wie zegt dwaas, zal strafbaar zijn met het vuur van de hel. 

Gij hebt gehoord, dat er gezegd is: Gij zult geen echtbreuk plegen. Maar Ik zeg u: Al wie naar een vrouw kijkt om haar te begeren, heeft in zijn hart al echtbreuk met haar gepleegd.   (Matteüs 5, 20-22.27-28)

Met de regelmaat van een klok duikt het debat over euthanasie in de media op. Hierbij komt geregeld palliatieve sedatie ter sprake. Want er is een onderscheid tussen euthanasie en palliatieve sedatie. Euthanasie is het actief beëindigen van het leven, door het ingrijpen van een arts. Palliatieve sedatie is als medische techniek minder bekend. Bij palliatieve sedatie wil men niet actief het leven beëindigen, maar enkel en alleen de pijn bestrijden om toch nog een zeker levenscomfort op het einde van het leven te bieden. Dit bestrijden van de pijn kan ertoe leiden dat de patiënt in coma geraakt en uiteindelijk sterft.

Intentie van de daad

Zijn beide daden, euthanasie en palliatieve sedatie, dan niet hetzelfde? Het eindresultaat is toch hetzelfde: de dood van de patiënt. Er zit echter, moreel gezien, een hemelsbreed verschil tussen beiden daden. Dit verschil zit niet in het eindresultaat, maar in de intentie van het handelen. De intentie van een daad geeft aan die daad een ander moreel karakter. Bij euthanasie is de intentie van de daad: actief een leven te beëindigen, te doden. Bij palliatieve sedatie is de intentie van de daad: de pijn te bestrijden om een menswaardig leven tot het einde zo goed als mogelijk te bevorderen. Al is de eindsituatie – de dood – hetzelfde, de weg ernaar toe is moreel gezien totaal verschillend.

Zo wordt bijvoorbeeld in de rechtspraak een verkeersongeval met dodelijke afloop anders behandeld dan een moord in koelen bloede. Het eindpunt is hetzelfde. Een persoon is gedood, in het ene geval door een auto, in het andere geval door een wapen. De nabestaanden zijn in rouw en hebben verdriet. Zij moeten leren leven met een lege plaats aan hun zijde. Ook al is het eindpunt hetzelfde, de intentie van de daad maakt het rouwproces voor de nabestaanden totaal verschillend. Daarom zal de moord in koelen bloede voor het Hof van Assisen komen en een verkeersongeval niet.

Diepste intentie

Willen we een daad moreel juist beoordelen, dan moeten we kijken naar de diepste intentie. Vanuit dit oogpunt is het evangelie van deze zondag zeer interessant en relevant. Jezus doet daarin nogal radicale uitspraken. Zo zegt Hij: “Gij hebt gehoord dat tot onze voorouders gezegd is: Gij zult niet doden. Wie doodt zal strafbaar zijn voor het gerecht. Maar Ik zeg u: Al wie vertoornd is op zijn broeder, zal strafbaar zijn voor het gerecht.” Het vertoornd zijn op zijn broeder – dat zich afspeelt in het hart van de mens – kleurt de diepste intentie. Dit maakt of de omgang met mijn broeder moreel mooi is of juist laakbaar. Uiteindelijk kán het vertoornd zijn op zijn broeder tot broedermoord leiden. Dat wist elke Jood in Jezus’ tijd. Het verhaal van Kaïn en Abel was daarvan de beste illustratie.

Een tweede radicale uitspraak van Jezus ligt in dezelfde lijn: “Gij hebt gehoord dat er gezegd is: Gij zult geen echtbreuk plegen. Maar Ik zeg u: Al wie naar een vrouw kijkt om haar te begeren, heeft in zijn hart al echtbreuk met haar gepleegd.” Opnieuw staan voor Jezus de diepste intenties van het hart centraal. Het is een wereld van verschil of de diepste intentie van een mens ‘het begeren’ is of dat de diepste intentie ‘oprechte liefde’ is. Het maakt een radicaal verschil.

Wanneer we de diepste intenties van ons hart niet bewaken, dan komen we op een hellend vlak terecht. Wat zich in het hart afspeelt, heeft vroeg of laat zijn weerslag op ons moreel handelen. Het vertoornd zijn op zijn broeder kan ontaarden in doodslag, zoals bij Kaïn en Abel. De kiem van een echtbreuk ligt nogal eens in het begeren van andermans vrouw. De diepste intenties van ons hart maken werkelijk een verschil in het leven. Vandaar Jezus’ radicale oproep om onze intenties helder en vooral ons hart zuiver te houden.

Goede God, laat ons steeds voor het goede kiezen, ook in moeilijke momenten van het leven. Zuiver ons hart en geeft ons een waakzame geest, opdat we steeds zouden leven naar uw geboden. Amen.